Zomergasten

Televisie en warm zomerweer blijft een moeilijke combinatie. In het publieke omroepland betekent het vooral tijd voor herhalingen, niet in de laatste plaats omdat ook een groot deel van het personeel in Hilversum graag met zomerreces gaat. En veel mensen zijn er niet nodig om voor de zesde keer een Indiana Jones film uit te zenden. De houding van omroepen en publiek met betrekking tot zomertelevisie versterken elkaar: omroepen rekenen op weinig publiek en zenden veel herhalingen of slechte produkties uit, het publiek weet dit en als het al besluit te kijken, zal het aanbod weinig motiverend werken om de rest van de avond te blijven zitten. Het kost zelfs de betere `couch potato' weinig moeite om in de zomer te kiezen voor alternatieven als terrasje pakken of in het park liggen. Tv en zomer is een beetje een uitzichtloze situatie. De enige `troost' is dat het winterseizoen vaak nagenoeg even slechte programma's biedt als dat er tijdens de zomerstop te zien zijn.
Het VPRO-synoniem voor herhaling luidt Zomergasten. Afgelopen zondag opnieuw gestart onder begeleiding van Jan Leyers, een Vlaming.

Zomergasten kent een formule die snel uitgehold dreigt te worden. Uitzendingen die drie uur duren, gevuld met uitsluitend herhalingen en dat dan nog eens overgoten met snobistisch commentaar - het lijkt tegen alles in te druisen wat tv aardig kan maken. Dat het toch het aanzien waard blijft, komt doordat er slechts vijf afleveringen per jaar zijn. Bij vijf blijft het net leuk.
Een belangrijke permanente zwakte aan de formule is de keuze van een, laten we voor de verandering eens zeggen, een intelligente presentator. Aangezien de gasten ook doorgaans niet volstrekt onwetend zijn, levert dat eigenlijk geen goede gesprekssituatie op. Het ontaardt dikwijls in een beetje vermoeiend getouwtrek, net zolang tot beiden hun mening en kennis over het onderwerp hebben getoond. Regelmatig zijn gast en presentator dusdanig koppig dat de gesprekken zich gaandeweg steeds meer richten op het relativeren van elkaars mening. Voor een kijker kan dat bij tijd en wijle flink vervelend zijn. Persoonlijk wil ik doorgaans gewoon graag de fragmenten zien, een korte toelichting waarom ze uitgekozen zijn en wat de betekenis voor hem of haar is. En dat is genoeg. Om dit te bereiken is het zaak een presentator te kiezen die zonder vermoeiende toelichtingen of pretentieuze uitgangspunten gewoon vraagt:`Wat maakt dit fragment bijzonder of interessant?' De presentator moet drie uur lang een ondergeschikte rol kunnen en blijven spelen. Slechts enkelen kunnen dat. Bij Leyers lukte het soms maar zeker niet altijd. Het wordt wellicht tijd voor een presentator die wat minder diep in het milieu van de intelligentsia geworteld zit en wel goed kan interviewen. Eva Jinek bijvoorbeeld voldoet naar mijn smaak aan dit profiel.

De lol aan de formule is natuurlijk ook dat iedereen er een mening over heeft. Gesprekken waar je veel van verwacht, blijken volkomen te mislukken of juist het omgekeerde gebeurt. Soms bloedt het dood, soms ontstaat er vuurwerk. Het programma blijft wat dat betreft verrassend, en dat is wellicht de grootste drijfveer om toch te kijken. Je weet nooit helemaal waar het op uitdraait. Zo kan ik mij nog levendig herinneren hoe Jan Mulder na een uur of drie Peter van Ingen zo spuugzat was, dat ie dreigde het decor af te breken. En met `decor' doelde Mulder ook op Peter van Ingen zelf. Ik wacht ook nog steeds hoopvol op de eerste zomergast die het halverwege de avond voor gezien houdt en opstapt. Teneinde de kans hierop te verhogen, moet speciaal voor lichtontvlambare gasten misschien toch Freek de Jonge nog een enkele keer van stal gehaald worden.
Met dergelijke taferelen in het vooruitzicht, ben ik ieder jaar best bereid enkele zomerse avonden op een terrasje op te offeren.